Szanowny Pan
Robert Telus
Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi
W imieniu Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich – Związek Rewizyjny, w nawiązaniu do medialnych informacji, w tym udzielanych przez Pana Janusza Wojciechowskiego, komisarza UE ds. rolnictwa, o przyznaniu przez Komisję Europejską (KE) kolejnej transzy pomocowej dla rolników z krajów UE poszkodowanych w związku z wojną w Ukrainie, z których znaczna część ma być przeznaczona na dopłaty do mleka, zwracamy się do Pana Ministra o pilne wystąpienie przez polski Rząd do KE o przyznanie analogicznej pomocy także polskim rolnikom – producentom mleka.
Polscy rolnicy najbardziej odczuli skutki toczącej się wojny w Ukrainie
Bezspornie to właśnie polscy rolnicy są jednymi z najbardziej, w skali UE, poszkodowanych w związku z wojną w Ukrainie.
Należy zauważyć, że o ile rolnicy – producenci zbóż mają być objęci dużą skalą pomocy finansowej dla zrekompensowania ich trudnej sytuacji spowodowanej konsekwencjami wojny w Ukrainie, to rolnicy – producenci mleka nie otrzymali pomocy krajowej ani unijnej lub nawet deklaracji tego typu pomocy. Należy podkreślić, że sytuacja ekonomiczna polskich rolników – producentów mleka ulega od początku 2023 r. ciągłemu, drastycznemu pogorszeniu. Wysokie ceny skupu mleka z jesieni 2022 r. są już tylko danymi historycznymi a ponadto wzrostom cen skupu mleka w 2022 r. jednocześnie towarzyszyły porównywalne lub znacznie wyższe wzrosty kosztów produkcji np. ponad 100% wzrosty cen nawozów sztucznych.
Drastycznie spadają ceny skupu mleka w Polsce
W bieżącym roku nastąpiły drastyczne spadki cen skupu mleka, których skala gwałtownie się pogłębia w ciągu ostatnich tygodni. Według GUS cena skupu mleka za maj 2023 r. wynosiła 206,52 zł za 100 litrów i była niższa o 6,6% od ceny sprzed roku, ponadto w porównaniu do:
- kwietnia br. nastąpił spadek cen skupu aż ok 4,7% (w ciągu jednego miesiąca),
- natomiast od początku 2023 r. ceny skupu mleka w Polsce spadły aż o 15,9%.
Należy podkreślić, że nominalne spadki cen skupu mleka od stycznia do maja br., następują przy wysokim poziomie inflacji w Polsce – czyli realne spadki ceny skupu mleka dla rolników w Polsce wyniosły ok. 20%. Obecnie cena dla rolników jest zawyżona w stosunku do przychodów i kosztów spółdzielni – w efekcie, większość spółdzielni w br. ponosi straty.
Jednocześnie trwają spadki cen sprzedaży wyrobów mleczarskich przez zakłady przetwórcze i tak cena zbytu:
- OMP jest niższa o ok. 37% (r/r),
- PMP jest niższa o ok. 29% (r/r),
- masła w blokach jest niższa o ok. 38% (r/r),
- sera gouda jest niższa o ok. 31% (r/r),
- śmietany jest niższa o ok. 43% (r/r).
Powyższy spadek cen sprzedaży (dokonywany w warunkach wzrostu inflacji) pogarsza sytuację ekonomiczno-finansową zakładów przetwórczych, w tym spółdzielni mleczarskich – co powoduje, że np. spółdzielnie nie mogą utrzymywać dotychczasowych cen skupu mleka (należy zauważyć, że spadek cen skupu mleka od rolników jest niższy od spadku cen zbytu wyrobów mleczarskich, głównie do sieci handlowych).
W zakresie cen na rynku UE w EUR – cena skupu mleka w Polsce z poziomu 59,4 EUR/100 kg za grudzień 2022 r. spadła do poziomu 46,7 EUR/100 kg za kwiecień 2023 r. (spadek o 21,4%) i była niższa od średniej UE.
Na marginesie należy zauważyć, że średnioroczna cena skupu mleka w Polsce za 2022 r. w wysokości 49,1 EUR/100 kg była niższa od ceny średniorocznej w UE wynoszącej 50,1 EUR/100 kg (ponadto poziom cen skupu mleka w Polsce był w warunkach inflacji ponad 2-krotnie wyższej w Polsce niż w strefie EUR).
W obecnej sytuacji należy spodziewać się eskalacji rolniczych protestów
W sytuacji dalszych spadków cen skupu mleka w Polsce – pogarszania się dochodowości produkcji mleka (relacji ceny skupu do rosnących kosztów produkcji) należy spodziewać się eskalacji protestów rolników – producentów mleka oraz pracowników zakładów mleczarskich, wzorem rolników protestujących w zawiązku z napływem zbóż i rzepaku z Ukrainy – blokady dróg, pikiety przed instytucjami państwowymi i UE.
Pragnę podkreślić, że rentowność zakładów przetwórstwa mleka w Polsce, w tym spółdzielni mleczarskich jest od kilku lat na bardzo niskim poziomie ok. 1–2% rocznie (przy rentowności handlu 8,9%). Wobec powyższego, polskie zakłady przetwórcze nie posiadają zasobów finansowych oraz bieżących możliwości ekonomiczno-finansowych utrzymywania wysokich cen skupu mleka dla rolników producentów mleka bez pomocy UE lub wsparcia krajowego dla rolników producentów mleka (lub dla zakładów przetwórczych).
Systematycznie spada liczba producentów mleka w Polsce
Skutkiem gwałtownego pogorszenia się dochodowości produkcji mleka będzie drastyczne zmniejszanie się ilości rolników prowadzących produkcję mleka (na marginesie w ciągu ostatnich kilku lat liczba producentów mleka w Polsce już zmniejszyła się o ok. 40%). Jak wskazuje praktyka, tylko niewielka część rolników, którzy zaprzestali produkcji mleka (np. z przyczyn okresowego spadku dochodowości jej produkcji) powraca ponownie do produkcji mleka po wzroście cen skupu.
Konsekwencją tego będzie spadek produkcji mleka w Polsce, co po pewnym okresie może realnie zagrozić bezpieczeństwu żywnościowemu Polski (np. w przypadku utrudnień lub blokad transportu wyrobów mleczarskich – co wcześniej teoretycznie było uznawane za nierealne a co, jak dowiodły przykłady z ostatnich lat, może być realne w praktyce).
Należy także zauważyć i podkreślić specyfikę produkcji mleka:
- relatywnie niska mobilność potencjalnych wzrostów produkcji – długi okres uruchomienia lub wzrostu produkcji mleka – okres ok. 2 lat (czas wyhodowania nowej krowy) nie licząc innych uwarunkowań i kosztów, np. budowa, modernizacja obór, inwestycje na modernizacje mleczarni, rozwój bazy paszowej, itp.,
- przy jednoczesnym szybkim okresie czynników spadku produkcji mleka – przeznaczenie krowy mlecznej do uboju.
W sytuacji rosnących cen, a tym samym kosztów produkcji rolnej, zasadne są oczekiwania rolników do kształtowania cen skupu mleka na wysokim poziomie – aby rekompensować ww. wzrost kosztów produkcji – aby utrzymać opłacalność produkcji mleka surowego przez rolników w Polsce.
Jest to obiektywna konieczność warunkująca utrzymanie w dłuższej perspektywie chowu i hodowli krów mlecznych – bazy surowcowej, w skali produkcji mleka zabezpieczającej zapotrzebowanie konsumentów – mieszkańców Polski i UE oraz zapewnienia, w dłuższym okresie, utrzymania wysokiego poziomu jakości, różnorodności asortymentu dostępnych wyrobów mleczarskich a w konsekwencji możliwości zaspokojenia popytu mieszkańców Polski i UE, po umiarkowanych, racjonalnych cenach – zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego Polski i UE.
Polscy rolnicy powinni być objęci pomocą Unii Europejskiej
KZSM już od końca ubiegłego roku (oraz kilkakrotnie w bieżącym roku) informował MRiRW o pogarszającej się sytuacji na rynku mleka w Polsce, w tym w zakresie spadków cen skupu mleka oraz o drastycznym spadku opłacalności produkcji mleka dla rolników oraz wnioskował o podjęcie działań w celu realizacji interwencji na rynku mleka w skali UE (aby zapobiec dalszemu narastaniu negatywnych tendencji).
Obecnie zasadny jest nasz wniosek o objęcie polskich rolników – producentów mleka pomocą UE w zakresie dopłat do mleka – analogicznie do wsparcia producentów mleka w części krajów UE.
Z poważaniem
Waldemar Broś
Prezes Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich
(Śródtytuły pochodzą od redakcji)