Ponad 7 tys. ha państwowej ziemi jest użytkowanych bez umowy. Czy KOWR je odzyska?

NIK skontrolował jak KOWR radzi sobie z podmiotami, które użytkują państwową ziemię rolną bez umowy

Najwyższa Izba Kontroli niedawno opublikowała raport z kontroli dot. zasad dzierżawy i sprzedaży nieruchomości rolnych Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Część raportu dotyczy m.in. kwestii gruntów użytkowanych bezumownie oraz tego jak Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa radzi sobie z odzyskiwaniem takiej ziemi.

No właśnie, jak KOWR sobie z tym radzi? Generalnie całkiem nieźle, ale kontrolerzy NIK mieli kilka zastrzeżeń. Oto co ustalono podczas inspekcji.

Coraz mniej ziemi rolnej użytkowane bez podstawy prawnej

Z danych Najwyższej Izby Kontroli wynika, że w bezumownym użytkowaniu ziemie z Zasobu WRSP zajmowały powierzchnię:

25,9 tys. ha na początku 2019 r.
17,3 tys. ha na koniec 2019 r.,
11,1 tys. ha na koniec 2020 r.,
8,1 tys. ha na koniec 2021 r.

Zatem w okresie objętym kontrolą powierzchnia ta zmniejszyła się o 17,8 tys. ha, tj. 68,7%. Powierzchnia gruntów Zasobu WRSP odzyskanych od bezumownych użytkowników wyniosła 8,7 tys. ha w 2019 r., 6,2 tys. ha w 2020 r. i 3 tys. ha w 2021 r..

Gdzie jest największym problem z bezumownym użytkowaniem gruntów rolnych z KOWR?

Największe obszary użytkowane bez tytułu prawnego według stanu na 31 grudnia 2021 r. były w:

OT Wrocław (2,7 tys. ha),
OT Gorzów Wielkopolski (1,0 tys. ha),
OT Olsztyn (0,9 tys. ha).

W okresie objętym kontrolą zmniejszenie powierzchni nieruchomości będących we władaniu użytkowników bez tytułu prawnego nastąpiło w:

OT Wrocław z 10,3 tys. ha do 2,7 tys. ha (tj. o 7,5 tys. ha, 73,3%),
OT Szczecin z 5,2 tys. ha do 0,7 tys. ha (tj. o 4,5 tys. ha, 86,8%),
OT Koszalin z 2,6 tys. ha do 0,8 tys. ha (tj. o 1,8 tys. ha, 69,1%),
OT Poznań z 2,8 tys. ha do 0,6 tys. ha (tj. o 2,2 tys. ha, 78,7%).

Z kolei na terenie OT Bydgoszcz, OT Kielce, OT Łódź i OT Warszawa użytkowanie nieruchomości rolnych Zasobu WRSP bez tytułu prawnego nie występowało.

Większość ziemi użytkowanej bez umowy jest w rękach byłych dzierżawców

Z ustaleń kontrolerów Najwyższej Izby Kontrolo wynika, że na 31 marca 2022 r. prowadzono 650 spraw dotyczących bezumownego użytkowania gruntów Zasobu WRSP o łącznej powierzchni 7,6 tys. ha, w tym:

300 ha dotyczyło samodzielnego zajęcia gruntów i obejmowało 495 spraw
7300 ha dotyczyło niewydania gruntów przez dotychczasowych dzierżawców i KOWR prowadził 155 takich spraw.

NIK zauważa, że również w tym obszarze nastąpiła poprawa, gdyż w porównaniu do stanu na 1 stycznia 2019 r. nastąpiło zmniejszenie liczby spraw dotyczących bezumownego użytkowania gruntów Zasobu WRSP o 236 i dotyczących ich powierzchni gruntów o 18,3 tys. ha.

Jak KOWR odzyskuje grunty użytkowanie bezprawnie?

W celu wyegzekwowania zwrotu gruntów ZWRSP użytkowanych bezumownie, do dzierżawców, którzy nie wydali gruntów w terminie kierowano pisemne wezwania, a wobec tych dzierżawców, którzy odmawiali wydania gruntów pomimo wezwania, oddziały terenowe KOWR występowały na drogę sądową o wydanie nieruchomości.

Według stanu na 31 marca 2022 r. prowadzonych było 77 postępowań sądowych z dzierżawcami, którzy nie wydali gruntów o powierzchni 6,7 tys. ha. W porównaniu do stanu na 1 stycznia 2019 r. nastąpiło zmniejszenie liczby tych postępowań sądowych o 60 i dotyczących ich powierzchni gruntów o 12,2 tys. ha.

Jak długo KOWR odzyskuje grunty rolne?

Jak wynika z kontroli NIK, odzyskania gruntów rolnych przez KOWR trwał średnio od 6 do 18 miesięcy, ale w niektórych przypadkach zajmowało to nawet 5 lat (OT Poznań) albo i 7 lat (OT Kraków).

Czas trwania postępowania o wydanie nieruchomości rolnej był uzależniony m.in. od rodzaju nieruchomości, stopnia skomplikowania sprawy, ewentualnie zawieszenia postępowania przez sąd bądź wniesienia środków zaskarżenia.

Zamiast zapłacić 1 mln zł za bezumowne korzystanie z gruntów, dostał wezwanie do zapłaty 33,5 tys. zł

Jednak z analizy NIK-u wynika, że urzędnikom pracującym w KOWR nie udało się czasem uniknąć błędów przy właściwym dochodzeniu należności od firm czy rolników użytkujących państwową ziemię bez umowy. Kontrolerzy Najwyższej Izby Kontroli podają w swoim raporcie przykład Oddziału Terenowego KOWR we Wrocławiu, w którym miano nierzetelnie realizować działania w celu wyegzekwowania od dwóch użytkowników należności za bezumowne użytkowanie nieruchomości z Zasobu WRSP.

W pierwszym przypadku NIK zauważył, że jeden z dłużników powinien zapłacić KOWR ponad 1,5 mln zł za bezumowne korzystanie z gruntów. Wrocławski Oddział nawet wystawił odpowiednie dokumenty księgowe z tego tytułu, ale później nie skierował tych spraw na drogę postępowania sądowego.

– W przypadku jednego z tych użytkowników OT KOWR nie naliczył opłaty za bezumowne użytkowanie w szacunkowej wysokości 999,7 tys. zł, naliczając jedynie czynsz dzierżawny w wysokości 33,5 tys. zł. W rezultacie użytkownik został obciążony opłatą niższą od wymaganej o 966,3 tys. zł. Wypowiadając umowę dzierżawy ze skutkiem natychmiastowym, OT KOWR wyznaczył termin na wydanie nieruchomości na dzień 15 sierpnia 2020 r. wydłużając go następnie do 15 września 2020 r. Działanie takie było niezgodne z zasadami postępowania w sytuacji bezumownego korzystania z nieruchomości Zasobu WRSP – można przeczytać w raporcie NIK.

Spółki nie chcą oddawać ziemi rolnej należącej do państwa?

W większości przypadków do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne użytkowanie zostały obciążone spółki prawa handlowego. KOWR kierował wnioski do sądu o prawne zabezpieczenia roszczeń Skarbu Państwa, jednakże majątek spółek z o.o. na ogół tylko w niskim procencie stanowił zabezpieczenie tych roszczeń. Przepisy dotyczące kwestii wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości w praktyce KOWR okazały się niewystarczające, gdy sprawa sądowa o wydanie gruntów lub o zapłatę wynagrodzenia, była skierowana wobec podmiotu prawa handlowego lub osoby, która była niewypłacalna (nie bez znaczenia pozostawała także długotrwałość postępowań sądowych w tych sprawach).

Spada średnia cena pszenicy

Duża zmiana czynszów dzierżawnych. GUS podał średnią krajową cena skupu pszenicy

NIK: podwyższenie stawki za bezumowne korzystanie z gruntów okazało się skuteczne

– Zdaniem NIK, na poprawę sytuacji w tym obszarze, tj. zmniejszenie powierzchni nieruchomości rolnych znajdujących się w bezumownym użytkowaniu, przede wszystkim miały wpływ rozwiązania ustawowe polegające na zaostrzeniu przepisów wobec osób, które korzystają z gruntów Zasobu WRSP bez tytułu prawnego, tj. podwyższenie stawki wynagrodzenia z 5-krotności na 30-krotność wywoławczej wysokości czynszu, dożywotne niedopuszczenie do uczestnictwa w przetargach osób, które władają lub władały nieruchomościami Zasobu WRSP bez tytułu prawnego, dożywotne niedopuszczenie do uczestnictwa w przetargach osób, które władają lub władały nieruchomościami Zasobu WRSP bez tytułu prawnego i mimo wezwania KOWR nieruchomości tych nie opuściły oraz brak możliwości korzystania przez bezumownych użytkowników z płatności bezpośrednich do gruntów rolnych, jeżeli nie posiadają do nich tytułu prawnego – czytamy w informacji o wynikach kontroli.

wk, Paweł Mikos

Więcej na ten temat

CZYM SĄ DOTACJE UNIJNE?

W ramach PROW 2014-2020 będzie realizowanych łącznie 15 działań pomocowych a środki pieniężne będą głównie skierowane do sektora rolnego. Sektor ten jest bardzo istotny z punktu widzenia zrównoważonego rozwoju obszarów wiejskich i wymaga większego i odpowiednio ukształtowanego wsparcia.

Głównym celem pomocy finansowej w ramach przewidzianych instrumentów będzie rozwój gospodarstw rolnych (Modernizacja gospodarstw rolnych, Restrukturyzacja małych gospodarstw rolnych, Premie dla młodych rolników, Płatności dla rolników przekazujących małe gospodarstwa rolne). Premie dla młodych rolników, które zostały przewidziane w nowym PROW mają głownie na celu ułatwienie młodym osobom rozpoczęcie samodzielnego prowadzenia działalności rolniczej w przejmowanych przez nich gospodarstwach rolnych. Najważniejszymi założeniami dla młodych rolników chcących skorzystać z dodatkowej pomocy są: nie ukończenie 40 roku życia, posiadanie odpowiednich kwalifikacji zawodowych, lub zobowiązanie się do ich zdobycia w przeciągu 3 lat od otrzymania decyzji o pomocy, bycie posiadaczem minimum 1ha użytków rolnych przed dniem złożenia wniosku o przyznanie pomocy dla młodego rolnika.

Wszystkie szczegóły dotyczące warunków jakie musi spełnić rolnik by ubiegać się o wsparcie w ramach PROW na lata 2014 – 2020 mogą odnaleźć państwo na stronach AMIRR oraz Ministerstwa Rolnictwa.

CO DAJĄ DOTACJE ?

Obecny PROW jest podobny do znanego już z lat 2007- 2013, jednak została zmieniona jego konstrukcja. W aktualnej formie występuje mniej tzw. działań i pojawiła się możliwość jednoczesnego skorzystania z różnych „poddziałań”. Łącznie zostało stworzone 25 form wsparcia, w tym kontynuacja pomocy z lat poprzednich. Warto zwrócić uwagę na zmodyfikowane wsparcie z bardzo popularnego działania „Modernizacja gospodarstw rolnych”. Obecnie wartość pomocy będzie uwarunkowana od rodzaju przewidzianych inwestycji. Na największe wsparcie mogą liczyć rolnicy stawiający na rozwój produkcji prosiąt (maksymalnie aż do 900 tys. zł). Na pozostałe inwestycje związane z produkcją zwierzęcą wsparcie wyniesie do 500 tys. zł. Wszystkie pozostałe przedsięwzięcia a także zakupy w gospodarstwie będą mogły otrzymać dofinansowanie w wysokości do 200 tys. zł.

Niezmiennie na mocne wsparcie będą mogli liczyć młodzi rolnicy, którzy oprócz większych dopłat bezpośrednich, mogą spodziewać się „premii” na start wynoszącej 100 tys. zł. Różnica w porównaniu do poprzednich programów polega na tym, że obecnie wypłata nastąpi w dwóch etapach: pierwszy – 80 proc. Drugi po zrealizowaniu inwestycji i udokumentowaniu wydatków – 20 proc.

Całkowicie nowym rozwiązaniem ujętym w PROW 2014-2020 będzie premia udzielana na restrukturyzację małych gospodarstw. Gospodarstwa takie będą mogły ubiegać się o 60 tys. zł na inwestycje w poprawę swojej dochodowości. W momencie kiedy rentowność zostanie zwiększona będą mogły korzystać z innych form wsparcia z PROW. Natomiast jeżeli właściciel małego gospodarstwa zdecyduje się na jego sprzedanie, wówczas będzie mu przysługiwać rekompensata w wysokości 120 proc. dopłat, które otrzymywałby do 2020 r.

KTO MOŻE UZYSKAĆ DOPŁATĘ ?

Dla wszystkich.

O dotację unijną może się starać każdy rolnik. Wnioski w ramach tego programu można składać od pierwszej połowy 2016 roku. Większość programów nie jest uzależniona od wykształcenia i wieku osoby wnioskującej, nie mniej jednak szczególnie premiowane są pewne określone działania rolnicze mające na celu ogólnokrajową zmianę koniunktury w danym sektorze gospodarki rolnej.

Pieniądze dla hodowców.

W nowych programach dotacji unijnych szczególną uwagę skupiono na producentach prosiąt, mleka oraz bydła. To właśnie oni mogą teraz liczyć na większe dotacje, niż pozostałe gałęzie rolnictwa.

Promocja młodzieży.

W programie PROW 2014-2020 kontynuowane jest dofinansowanie młodych rolników z tytułu „Premia dla młodego rolnika”. Ta dotacja przeznaczona jest dla młodych osób, które w momencie składania wniosku lub poprzedzających ten dzień 12 miesiącach przejęły gospodarstwo i rozpoczęły działalność rolniczą.

Ponad 7 tys. ha państwowej ziemi jest użytkowanych bez umowy. Czy KOWR je odzyska?

Home ⁄ Wiadomości ⁄ Ponad 7 tys. ha państwowej ziemi jest użytkowanych bez umowy. Czy KOWR je odzyska?