Różne kraje, różne zwolnienia
W odniesieniu do poszczególnych państw członkowskich modyfikacje przepisów mają dotyczyć:
- zwolnienia gospodarstw do 10 ha z kontroli i sankcji za niespełnianie warunkowości,
- większej swobody w decydowaniu o obowiązkowym okresie utrzymania okrywy glebowej,
- uznania dywersyfikacji upraw za alternatywę dla zmianowania,
- zniesienia obowiązku ugorowania 4% gruntów ornych.
Komisja Europejska przygotowała projekt zmiany dwóch unijnych rozporządzeń uproszczających przepisy w zakresie warunkowości i ekoschematów. Warto zaznaczyć, że podstawowa zmiana dotyczy zwolnienia gospodarstw rolnych o powierzchni poniżej 10 ha z kontroli i kar związanych z przestrzeganiem wymogów warunkowości w ramach Wspólnej Polityki Rolnej. Komisja Europejska uczula, że te gospodarstwa nie są zwolnione z obowiązku przestrzegania wymogów dobrej kultury rolnej zgodnej z ochroną środowiska, lecz z kontroli tych warunków i kar. Z kolei nasz resort rolnictwa informuje, że w praktyce oznacza to zwolnienie gospodarstw do 10 ha użytków rolnych z tych wymogów – i tego się trzymajmy.
Stare i nowe wymogi
Pozostali rolnicy (poza specyficznymi wyjątkami) wnioskujący o dopłaty bezpośrednie są zobligowani do przestrzegania wszystkich norm odnoszących się do norm dobrej kultury rolnej, których jest 9. Z 9 norm tylko jedna zacznie obwiązywać w przyszłym roku i jest to GAEC 2: „Ochrona terenów podmokłych i torfowisk”. W tabeli na str. 9 prezentujemy wymogi odnoszące się do poszczególnych norm. Są one już zweryfikowane pod kątem proponowanych zmian wynikających z ostatnich propozycji KE oraz deklaracji wprowadzenia zmian przez nasz resort rolnictwa.
Jak już wspominaliśmy na łamach „Tygodnika”, jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, nowelizacja unijnych rozporządzeń wejdzie w życie pod koniec wiosny, co oznacza, że dopiero wtedy będzie można przełożyć zmiany na krajowe prawodawstwo. Warto jednak, by nasi czytelnicy już teraz mieli wgląd w pełen obraz norm GAEC po zmianach. W przypadku jakichkolwiek modyfikacji będziemy o nich na bieżąco informować.
Przypomnijmy, że Komisja Europejska zaproponowała także, aby państwa członkowskie mogły tymczasowo wprowadzać szczegółowe zwolnienia z realizacji niektórych wymogów w ramach GAEC, pod warunkiem informowania KE raz do roku o takich odstępstwach. Dotyczy to nieprzewidzianych warunków klimatycznych, które uniemożliwiają rolnikom przestrzeganie wymogów. Odstępstwa powinny być ograniczone w czasie i mieć zastosowanie wyłącznie do beneficjentów, których to dotyczy.
Kontrole i sankcje GAEC
W przypadku norm GAEC kontrola może odbyć się pod nieobecność kontrolowanego lub osoby przez niego upoważnionej. Konsekwencją ich nieprzestrzegania jest odpowiednie obniżenie przyznawanych rolnikowi płatności bezpośrednich (obejmujących również ekoschematy obszarowe i dobrostanowe) oraz płatności powierzchniowych z II filaru WPR, tj. rolno-środowiskowo-klimatycznych, ekologicznych, zalesieniowych i ONW.
Jeżeli naruszenie odnoszące się do tego samego wymogu lub normy zostanie wykryte u rolnika jako powtarzalna niezgodność, to znaczy powtórzy się w ciągu trzech kolejnych latach kalendarzowych, wówczas zmniejszenie płatności, co do zasady, wynosi 10% całkowitej kwoty płatności. Natomiast w przypadku gdy powtarzalność naruszenia tej samej normy lub wymogu pojawi się po raz kolejny, bez podania przez rolnika uzasadnionego powodu, traktowane jest to jako niezgodność umyślna. Za taką jest uznawane także celowe naruszenie. Wówczas zmniejszenie całkowitej kwoty płatności wynosi co najmniej 15%, ale ARiMR, na podstawie oceny niezgodności, może podjąć decyzję o zwiększeniu tego odsetka nawet do 100%.
W przypadku stwierdzenia drobnej niezgodności rolnik nie jest karany, a jedynie informowany o niezastosowaniu kary oraz o tym, co powinien robić, by usunąć stwierdzone niezgodności. Niezgodność drobna to taka, dla której: zasięg, dotkliwość i trwałość oceniono w punktacji na 1 pkt w każdym z trzech kryteriów (1-1-1), czyli suma punktów w ramach oceny wagi według kryterium zasięgu, dotkliwości i trwałości wynosi 3. Kary nie są naliczane także wtedy, gdy kwota zmniejszenia płatności nie przekracza równowartości 100 euro. Aczkolwiek w obu sytuacjach stwierdzenie w czasie kontroli niezrealizowania zaleconego działania naprawczego spowoduje odpowiednie zmniejszenie płatności.
Magdalena Szymańska
fot. M. Szymańska