Dopłaty bezpośrednie 2024: jakie są warunki ubiegania się o ekoschematy?

Jakie są warunki w otrzymania dopłat za ekoschematy obszarowe w 2024?

W połowie marca rozpoczyna się nowa kampania składania wniosków o dopłaty bezpośrednie. Chociaż nowy sposób naliczania dopłat obowiązuje już od ubiegłego roku, dopiero teraz rolnicy są świadomi, z czym się to łączy, ponieważ stawki za ekoschematy obszarowe są znane od niedawna. Resort rolnictwa przygotował projekt zmian rozporządzenia regulującego przyznawanie tych płatności. Modyfikacje nie są przełomowe. Jak zatem wyglądają warunki ubiegania się o ekoschematy obszarowe?

Rolnictwo węglowe obejmuje aż 9 praktyk

Ekoschematów obszarowych jest pięć. Największym zainteresowaniem wśród rolników w ubiegłym roku cieszyło się „Rolnictwo węglowe”, które obejmuje 9 praktyk:

1. ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych z obsadą zwierząt,
2. międzyplony ozime lub wsiewki śródplonowe,
3. opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant podstawowy,
4. opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia – wariant z wapnowaniem,
5. zróżnicowana struktura upraw,
6. wymieszanie obornika na gruntach ornych w terminie 12 godzin od jego aplikacji,
7. stosowanie nawozów naturalnych płynnych innymi metodami niż rozbryzgowo
8. uproszczone systemy uprawy,
9. wymieszanie słomy z glebą.

Dopłaty za realizację poszczególnych praktyk są wyliczane na podstawie punktów przypisanych każdej z nich. W 2023 roku 1 punkt był warty 104,89 zł. Największym powodzeniem nie cieszyły się najwyżej punktowane praktyki, ale raczej te, których realizacja nie sprawiła rolnikom zbyt dużo kłopotu. Jak rozłożyło się zainteresowanie poszczególnymi praktykami oraz z jakimi dopłatami się to wiązało, pisaliśmy w numerach 9. i 10. „Tygodnika”.

Jak punktowane są poszczególne praktyki w Rolnictwie węglowym i jakie mają wymogi?

Poniżej zestawiliśmy wszystkie obowiązki, jakie przypisane są poszczególnym praktykom, uwzględniając wcześniejsze oraz proponowane zmiany. W nawiasach znajdują się maksymalna ilość punktów za realizację danej praktyki

Ekstensywne użytkowanie trwałych użytków zielonych z obsadą zwierząt (5 pkt):

• posiadanie zwierząt trawożernych w liczbie 0,3–2,0 DJP/ha TUZ (liczbę DJP oblicza się według średniego stanu zwierząt między 1 kwietnia a 30 września w roku złożenia wniosku), 
• zakaz zaorywania wszystkich TUZ,
• płatność do TUZ poza obszarami Natura 2000, chyba że na dzień składania wniosku TUZ był poza obszarem Natura 2000, a w trakcie realizacji został do niego włączony.

Międzyplony ozime lub wsiewki śródplonowe (5 pkt):

międzyplony:

• stanowią mieszankę utworzoną z co najmniej dwóch gatunków roślin w formie jarej lub ozimej z grup: zboża, oleiste, pastewne, bobowate drobnonasienne, bobowate grubonasienne, miododajne, z wyłączeniem mieszanki złożonej wyłącznie ze zbóż; skład zadeklarowanej we wniosku mieszanki można zmienić do 30 września w aplikacji eWniosekPlus,
• siew między 1 lipca a 1 października po plonie głównym lub po ugorze i utrzymanie ich co najmniej do 15 lutego kolejnego roku
• dopuszcza się mulczowanie po 15 listopada,
• zakaz stosowania środków ochrony roślin, w tym zapraw nasion – od dnia wysiewu do 15 lutego kolejnego roku,
• nie mogą stanowić uprawy głównej w kolejnym roku, chyba że ta sama roślina została wysiana po usunięciu międzyplonu.

wsiewki:

• wsiewane w uprawę w plonie głównym w postaci roślin bobowatych drobnonasiennych lub mieszanki z udziałem bobowatych drobnonasiennych
• wsiewka musi pozostać na polu po zbiorze głównej uprawy do czasu wysiewu kolejnej głównej uprawy przez minimum 8 tygodni, może też pozostać dłużej i stanowić uprawę główną w kolejnym roku,
• prowadzeniu rejestru zabiegów agrotechnicznych w przypadku wsiewki śródplonowej,
• zakaz stosowania środków ochrony roślin przez okres ich utrzymania.

Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia: wariant podstawowy (1pkt) i z wapnowaniem (3 pkt)

wariant podstawowy i z wapnowaniem:

• opracowanie planu nawozowego określającego dawki składników pokarmowych (N, P, K i Mg) oraz potrzeby wapnowania najpóźniej w ciągu 25 dni od dnia, w którym upływa termin składania wniosków o przyznanie płatności, lub do 30 września danego roku (w przypadku upraw ozimych) i jego przestrzeganie, przy czym dopuszczalne jest stosowanie dawek nawozów niższych niż określone w planie nawożenia,
• plan nawożenia może być wykonany przez rolnika za pomocą aplikacji INTER-NAW lub innej, która spełnia wymogi programu azotanowego,
• prowadzenie rejestru zabiegów agrotechnicznych
• plan nawozowy wraz z analizą gleby oraz rejestrem zabiegów należy mieć do wglądu w gospodarstwie.

wariant z wapnowaniem:

• posiadanie i dostarczenie do ARiMR imiennego dokumentu potwierdzającego zakup nawozu wapniowego, w którym wskazano jego ilość,
• zastosowanie wapnowania na powierzchni gruntów w gospodarstwie o pH niższym lub równym 5,5,
• wsparcie przyznawane do działki rolnej raz na 4 lata, o ile w terminie 4 lat poprzedzających rok złożenia wniosku o przyznanie płatności rolnik nie otrzymał decyzji w sprawie przyznania dofinansowania na zakup nawozu wapniowego z NFOŚiGW.

Ważne: wyniki chemicznej analizy gleby zachowują ważność przez 4 lata.

Zróżnicowana struktura upraw (3 pkt):

• uprawa co najmniej trzech różnych upraw na gruntach ornych,
• udział głównej uprawy w strukturze zasiewów nie przekracza 65% i udział najmniejszej uprawy nie może być mniejszy niż 10%,
• uprawy na gruntach ugorowanych zgłoszonych do płatności do obszarów z roślinami miododajnymi oraz ogródki bioróżnorodności nie mogą stanowić jednej z trzech upraw o największej powierzchni gruntów ornych,
• co najmniej 20% w strukturze zasiewów stanowią uprawy gatunków roślin mających pozytywny wpływ na bilans glebowej materii organicznej (m.in. bobowate),
• udział zbóż w strukturze zasiewów nie przekracza 65%,
• udział upraw mających ujemny wpływ na bilans materii organicznej (m.in. okopowe) nie przekracza 30%,
• w przypadku uprawy rzepaku słomę po zbiorze plonu głównego rozdrabnia się i miesza z glebą lub przyoruje,
• brak wymogów związanych z dokumentacją.

Wymieszanie obornika na gruntach ornych w terminie 12 godzin od jego aplikacji (2 pkt):

• przyoranie jest równoważne z wymieszaniem obornika, pomiotu ptasiego, pofermentu z biogazowni rolniczych, również w formie granulatu z glebą,
• potwierdzeniem realizacji tych praktyk jest tzw. zdjęcie geotagowane wykonane przy wykorzystaniu aplikacji udostępnionej przez ARiMR lub złożenie oświadczenia do kierownika biura powiatowego ARiMR niezwłocznie, nie później niż w terminie 14 dni od dnia realizacji praktyki (jeżeli była wykonana po dniu złożenia wniosku) – nie później niż do 7 listopada lub 14 dni od dnia złożenia wniosku (jeżeli była wykonana przed złożeniem wniosku lub przed 15 marca),
• złożenie oświadczenia łączy się z prowadzeniem rejestru zabiegów agrotechnicznych,
• w przypadku nabycia obornika, pomiotu lub pofermentu trzeba wykazać się imiennym dokumentem to potwierdzającym,
• jeśli obornik nie będzie zastosowany bezpośrednio przed wysiewem międzyplonu (na jesieni), praktykę można łączyć z praktyką „Międzyplony ozime”.

Stosowanie płynnych nawozów naturalnych innymi metodami niż rozbryzgowo (3 pkt)

• dotyczy stosowania nawozu naturalnego płynnego lub pofermentu z biogazowni rolniczej,
• wymogi takie same jak w przypadku wymieszania obornika na gruntach ornych w terminie 12 godzin od jego aplikacji.

Uproszczone systemy uprawy (3 pkt):

• nie obejmuje gruntów ornych z uprawą zerową oraz gruntów z trawami lub innymi zielnymi roślinami pastewnymi,
• uprawa roślin w formie uprawy konserwującej bezorkowej, w tym uprawy pasowej,
• po zbiorze uprawy pozostawia się na polu całość resztek pożniwnych w formie mulczu,
• obowiązek prowadzenia całorocznego rejestru zabiegów agrotechnicznych, który należy mieć do wglądu w gospodarstwie.

Wymieszanie słomy z glebą (2 pkt)

• rozdrobnienie i przyoranie lub wymieszanie z glebą całej słomy po zbiorze plonu głównego, przy czym jeśli resztki słomy pozostaną widoczne na polu, rolnik spełni na tej działce normę GAEC 6 „Minimalna pokrywa glebowa w najbardziej newralgicznych okresach”, w innej sytuacji – nie,
• słoma – oznacza pozostałe po oddzieleniu ziarna lub nasion suche źdźbła, łodygi, liście, plewy, łuszczyny i strączyny dojrzałych roślin uprawnych zbożowych (łącznie z kukurydzą), oleistych i bobowatych, w tym również zbóż rzekomych oraz traw nasiennych i facelii,
• pakietu nie można stosować w rzepaku,
• obowiązek prowadzenia rejestru zabiegów agrotechnicznych, który trzeba mieć do wglądu w gospodarstwie,

Poza „Rolnictwem węglowym” do wyboru są jeszcze takie ekoschematy, jak: „Obszary z roś­linami miododajnymi”, „Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych”, „Integrowana produkcja roślin” oraz „Biologiczna ochrona upraw”.

Ekoschemat Obszary z roś­linami miododajnymi – jakie warunki w 2024?

Obszar z roślinami miododajnymi tworzy się przez wysiew mieszanki składającej się z co najmniej dwóch gatunków takich roślin. Mieszanka ma obejmować co najmniej jeden gatunek roślin miododajnych z gatunków nieprodukcyjnych oraz gatunki roślin o charakterze produkcyjnym. Rośliny produkcyjne nie mogą jednak dominować. Na obszarach z roślinami miododajnymi do 31 sierpnia nie wolno prowadzić produkcji rolnej ani wypasać zwierząt. Nie wolno też ich kosić w tym czasie i stosować nawozów oraz środków ochrony roślin. Można natomiast stawiać na nich pasieki. Ponadto obszar ten nie może być ugorem obsianym roślinami miododajnymi w ramach normy GAEC 8, pod warunkiem że przepisy dotyczące GAEC się nie zmienią.

Ekoschemat Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych – jakie warunki w 2024?

Warunkiem skorzystania z ekoschematu „Retencjonowanie wody na trwałych użytkach zielonych” jest ich zalanie lub podtopienie. Występują one, gdy stan wysycenia profilu glebowego wodą utrzymuje się na poziomie przynajmniej 80% co najmniej przez 12 następujących po sobie dni między 1 maja a 30 września.

Rolnik nie wskazuje we wnios­ku konkretnych działek, które mogą być zalane lub podtopione, a jedynie zaznacza chęć ubiegania się o tę płatność. Informacje o wystąpieniu zalania lub podtopienia na określonych powierzchniach TUZ przekazywane są przez IUNiG do ARiMR do 2 października. Na tej samej powierzchni w tym samym roku ten ekoschemat można łączyć ze zobowiązaniem rolno-środowiskowo-klimatycznym z PROW i Planu Strategicznego.

Ekoschemat Biologiczna ochrona upraw – jakie warunki w 2024?

„Biologiczna ochrona upraw” polega na zastosowaniu co najmniej jednego zabiegu ochrony roślin przy użyciu preparatów mikrobiologicznych zgodnie z etykietą. Preparaty mikrobiologiczne muszą być zarejestrowane jako środki ochrony roś­lin dopuszczone do obrotu zezwoleniem ministra rolnictwa. Rolnik musi przekazać ARiMR do 30 września imienny dowód zakupu preparatu oraz rejestr zabiegów agrotechnicznych. W sytuacji gdy zastosuje co najmniej jeden zabieg preparatami mikrobiologicznymi zgodnie ze wskazaniami, a okaże się to nieskuteczne, może wykonać zabieg tradycyjnym preparatem. Ten ekoschemat można stosować na użytkach trwałych, gruntach ornych oraz drzewach owocowych w systemie rolno-leśnym na TUZ. Można go także spełnić, stosując nasiona lub bulwy zaprawione środkami ochrony roślin zawierającym mikroorganizmy jako substancje czynne.

Ekoschemat  Integrowana produkcja roślinna- jakie warunki w 2024?

Wsparcie do „Integrowanej produkcji roślin” jest przyznawane zarówno do gruntów ornych, jak i TUZ, pod warunkiem potwierdzenia przez podmiot certyfikujący prowadzenia przez rolnika upraw zgodnie z metodykami IP w odniesieniu do każdej działki. Ponadto w danym roku kalendarzowym muszą być zachowane wszystkie posiadane w gospodarstwie trwałe użytki zielone. Tym ekoschematem nie mogą być objęte trwałe użytki zielone wrażliwe pod względem środowiskowym na obszarach Natura 2000. Takich bowiem, zgodnie z obecnymi wymogami GAEC 9, nie wolno przekształcać ani zaorywać.

Jakie ekoschematy można ze sobą łączyć

Poniżej w tabeli przedstawiamy jakie ekoschematy i praktyki można ze sobą łączyć, a których nie.

Magdalena Szymańska