Czynsze dzierżawane w obrocie między rolnikami wzrosły o 10%. Ale spadają czynsze na ziemię z KOWR
Niezależnie od sytuacji dochodowej w rolnictwie za dzierżawę prywatnych gruntów rolnych trzeba płacić coraz więcej. Czynsz dzierżawny w obrocie między rolnikami wzrósł na przestrzeni roku w kraju średnio o ponad 10% do 1700 zł/ha.
Nieco inaczej jest w przypadku dzierżawy gruntów państwowych. Tutaj nastąpił spadek średniej wielkości czynszu o 1,9 dt pszenicy na hektar do 11,5 dt/ha. W przeliczeniu na ceny pszenicy spowodowało to spadek jego wartości o około 215 zł/ha.
W obu przypadkach do wyliczeń średnich nie wzięto pod uwagę czynszów za grunty zabudowane oraz o ponadprzeciętnych wartościach. Takie przecież też się zdarzają, zwłaszcza jeśli jest to ziemia państwowa, a przetarg jest licytacyjny. Ostatnio w województwie wielkopolskim jeden z oferentów zaproponował czynsz dzierżawny w przeliczeniu na pszenicę w wysokości ponad 4 tys. zł/ha. Z danych KOWR wynika, że w pierwszym półroczu br. w porównaniu z pierwszym półroczem ub.r. wydzierżawiono o 7545 ha więcej ziemi i zawarto o 258 więcej umów. Skoro czynsze były niższe niż przed rokiem, zadziałało tutaj prawo podaży i popytu – większa podaż, niższa cena.
Największy wzrost czynszów dzierżawnych na Podlasiu, Opolszczyźnie i Lubuskiem
Takich szczegółowych danych nie ma w stosunku do dzierżaw prywatnych, ale wielu naszych Czytelników wskazuje, że o dzierżawę ziemi od sąsiada coraz trudniej. W niektórych województwach podwyżki czynszu na przestrzeni roku przekroczyły nawet 20%. Tak jest na przykład na Podlasiu, gdzie czynsze wzrosły o prawie 29%, na Opolszczyźnie (27%) oraz w Lubuskiem, gdzie podwyżki sięgnęły 22%. Z kolei w województwie warmińsko-mazurskim czynsze wzrosły o 20%, a w Wielkopolsce o 15%.
Co jednak ciekawe, czynsze drożeją zarówno tam, gdzie nie przekraczają jeszcze 1000 zł/ha. Tak jest np. we wspomnianym województwie podlaskim, gdzie roczny czynsz w drugim półroczu br. był na poziomie 865 zł/ha, czy w Lubuskiem (937 zł/ha), jak i tam, gdzie dochodzi do poziomów 1500 i 1600 zł/ha, czyli w województwach warmińsko-mazurskim (1480 zł/ha) oraz w opolskim (1596 zł/ha).
Gdzie rolnicy muszą najwięcej zapłacić za wydzierżawienie ziemi?
W sytuacji gdy gospodarstwa chcą się rozwijać, tj. np. zwiększać obsadę zwierząt, potrzebują ziemi. Z kolei gospodarstwom nastawionym na produkcję roślinną większy areał pozwala na bardziej elastyczne podejście do spełniania norm warunkowości oraz sięgania po dopłaty z tytułu ekoschematów. Między innymi z tych powodów czynsze dzierżawne ciągle drożeją w województwie wielkopolskim (roczny wzrost o 15%), pomimo że są już najwyższe w kraju i przekraczają średnio 2200 zł/ha. Drogie dzierżawy są także w województwie kujawsko-pomorskim – tam średni roczny czynsz dzierżawny wynosi 2100 zł/ha. W tym jednak województwie od jakiegoś już czasu czynsze nie rosną już tak dynamicznie. W ujęciu rocznym wzrosły ostatnio jedynie o 3%.
Ponad 3 tys. zł za hektar dzieżawy ziemi z KOWR
Jeśli chodzi o czynsze dzierżawne za państwowe grunty, to najwyższe w pierwszym półroczu bieżącego roku uzyskano w województwie łódzkim – 30,7 dt/ha, wielkopolskim – 24,3 dt/ha oraz śląskim – 23,1 dt/ha. Czynsz do KOWR płatny jest dwa razy w roku w ratach półrocznych. Wartość czynszu za dane półrocze wynika z przemnożenia połowy liczby decyton czynszu należnego za dany rok kalendarzowy przez cenę pszenicy publikowaną przez GUS.
Od 1 stycznia br. do przeliczenia brana jest średnia krajowa cena skupu pszenicy za jedenaście kwartałów poprzedzających półrocze roku kalendarzowego, w którym przypada termin płatności czynszu. Średnia krajowa cena skupu pszenicy za 11 kwartałów poprzedzających drugie półrocze 2024 roku wyniosła 114,43 zł/dt. Przyjmując, że cena pszenicy w kolejnej publikacji GUS niewiele się zmieni, w wymienionym powyżej województwie łódzkim czynsz roczny będzie na poziomie 3510 zł/ha, w Wielkopolskiem – 2781 zł/ha, a w Śląskiem – 2643 zł/ha. Sporo za dzierżawę państwowych ziemi płaci się też w województwie warmińsko-mazurskim, średni czynsz jest tam na poziomie 16,6 dt/ha (około 1900 zł/ha).
Najwyższy czynsz za dzierżawę gruntów powyżej 100 ha
Jak podaje KOWR, najwyższe czynsze dzierżawne, na poziomie 16,8 dt/ha (około 1920 zł/ha), w pierwszym półroczu br. dotyczą działek o powierzchni między 100 a 300 ha. Takich umów zawarto jednak zaledwie kilkanaście. Stosunkowo droga jest też dzierżawa działek do 1 ha – 12,5 dt/ha (około 1430 zł/ha). Niewiele niższe czynsze są za działki powyżej 1 ha i poniżej 10 ha – 12,1 dt/ha (1385 zł/ha). Natomiast najniższy średni czynsz dotyczy działek o powierzchni między 10 a 99 ha, tj. na poziomie 10,9 dt/ha (1247 zł/ha), i takich umów zawarto najwięcej.
Specyfika rynków
Rozpatrując wielkość czynszów za państwowe grunty, trzeba pamiętać, po pierwsze, że nie wszędzie są one dostępne, po drugie, że jak się pojawią w ofercie, to wygrana w przetargu może sprawić, że dzierżawca będzie mógł je użytkować przez wiele lat. O problemach z rozdysponowywaniem ziemi z państwowego zasobu, w tym z ziemią powracającą do Zasobu, pisaliśmy już na naszych łamach.
Na rynku prywatnym natomiast ciągle jest dużo nieformalnych umów dzierżawy. Pomimo że rolników, którzy utrzymują się z prowadzenia działalności rolniczej, coraz bardziej to irytuje, bez wprowadzenia działań odgórnych proceder będzie trwał. Wydzierżawiający nie robią sobie nic z przepisów, które wskazują jasno, że dopłaty bezpośrednie należą się użytkownikowi, a nie właścicielowi ziemi. Podobnie jest zresztą z innymi pomocami uruchamianymi przez państwo. Są to najczęściej dwuzawodowcy albo emeryci, w których mniemaniu pozyskiwanie dopłat jest czymś pewniejszym niż zagwarantowany w umowie czynsz dzierżawny. Głód ziemi sprawia, że dzierżawcy godzą się na takie użytkowanie gruntów. Wielu rolników liczy na wprowadzenie obiecanej przez rząd ustawy o dzierżawie, która miałaby rozwiązać te kwestie. Oby się nie zawiedli!
Magdalena Szymańska