1. Interwencja
Od dłuższego czasu ulega drastycznemu pogorszeniu sytuacja na rynku produktów mleczarskich w Polsce i w innych krajach Unii Europejskiej, szczególnie Europy Środkowo-Wschodniej.
Ta wielka zapaść dotyczy również produktów o zasięgu światowym takim jak: mleko w proszku, masło w blokach, serwatka w proszku oraz sery dojrzewające i niedojrzewające. Objawy tej zapaści mleczarskiej to wyhamowanie możliwości sprzedaży poza granice kraju i w konsekwencji praktycznie codziennie niższe ceny produktów mleczarskich.
Jednocześnie prawie od roku narasta wzrost kosztów przetwarzania mleka i funkcjonowania podmiotów przetwarzających mleko, w tym spółdzielni mleczarskich.
Sytuacja spadku cen produktów mleczarskich ma charakter bardzo dynamiczny. Wcześniej z takim tempem spadku cen produktów polskie mleczarstwo się nie spotkało. Na ostatniej Giełdzie Nowozelandzkiej (z dnia 4.04.2023 r.) odnotowano kolejny spadek cen zbytu produktów mleczarskich tj.:
- masło klarowane – spadek ceny do ostatniej giełdy – 7,2%,
- mleko pełne w proszku – spadek ceny do ostatniej giełdy – 5,2%,
- masło – spadek ceny do ostatniej giełdy – 3,3%,
- maślanka w proszku – spadek ceny do ostatniej giełdy – 3,3%,
- odtłuszczone mleko w proszku – spadek ceny do ostatniej giełdy – 2,5%.
Ponieważ tendencja spadkowa dalej jest utrzymywana, jeżeli nie zostaną uruchomione zakupy interwencyjne, należy się liczyć z drastycznym obniżeniem cen skupu płaconym rolnikom – dostawcom mleka.
Wobec powyższego uważamy, że najbardziej zasadny jest wniosek o spowodowanie uruchomienia interwencji na rynku mleka w skali UE. Aby wnioskowana interwencja odniosła realny skutek, na rynku mleka powinny być wprowadzone szybkie i skuteczne działania interwencyjne.
Dodatkowo chcemy podkreślić, że pomimo spadku cen zbytu, nie spadają ceny w sklepach sieciowych.
2. Ceny interwencyjne
Wnioskujemy o ustalenie realnych cen interwencyjnych:
- odtłuszczone mleko w proszku – równowartość w EURO kwoty co najmniej 15 zł/kg.
- masło w blokach – równowartość w EURO kwoty co najmniej 25 zł/kg.
W przypadku wprowadzenia interwencji wykupu przez UE ww. produktów mleczarskich po w/w cenach, prognozujemy możliwość utrzymania dla polskich rolników cen skupu mleka surowego na poziomie nie niższym niż 2,10 zł/litr.
Jednocześnie na podstawie doświadczeń z lat ubiegłych zwracamy się o zapewnienie przeznaczenia towarów objętych interwencją na rynku mleka, na cele pomocy dla osób dotkniętych klęską głodu oraz innych potrzebujących na obszarach środkowej i północnej Afryki oraz Bliskiego Wschodu. Uważamy, że również w ostateczności zakupione w ramach interwencji odtłuszczone mleko w proszku można przeznaczyć na cele paszowe zastępując w znikomej części importowaną do Unii Europejskiej soję.
3. Rozliczenie zysku w ciągu 2 lat
Spowodowałoby to w wielu przypadkach, a zwłaszcza w latach kryzysowych (a taki mamy obecny rok), że środki z zysku mogłyby być skierowane na poprawę płynności finansowej spółdzielni i zakładów produkcyjnych. Dziś, ze względu na spadek cen zbytu i rosnących zapasów (o czym mowa powyżej), wiele podmiotów traci płynność finansową i stoi u progu bankructwa.
Propozycja wiąże się ze zmianą brzmienia art. 8 ust 1 Ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2587, 2640, 2745, z 2023 r. poz. 185, 326, 412.) – tj. wydłużenie roku podatkowego do 2 lat kalendarzowych (wówczas rokiem podatkowym stałby się okres kolejnych dwudziestu czterech miesięcy kalendarzowych). Ponadto należy zawiesić obowiązek płatności zaliczek określonych w art. 25 ww. ustawy. Powyższy postulat powinien dotyczyć sektora przetwórstwa rolnego – bezpośrednio oddziałującego na ceny skupu surowców od rolników.
4. Umożliwienie skorzystania z kredytów nisko oprocentowanych (2–2,5%) na finansowanie zapasów produktów mleczarskich.
W związku ze spadającymi cenami zbytu, co jest równoznaczne z jednej strony ze zmniejszeniem przychodów, a z drugiej strony z rosnącymi zapasami sera, mleka w proszku i masła, wydaje się zasadnym, aby rząd podjął się stworzenia linii kredytowej dla przetwórców mleczarskich, ale kredytów nisko oprocentowanych na finansowanie zapasów. Z takim postulatem zwraca się do nas wiele spółdzielni mleczarskich. Dodatkowo, koszty związane z przechowywaniem zapasów mogą prowadzić do utraty płynności finansowej wielu spółdzielni, a zwłaszcza tych, których zyski w ubiegłych latach były na niewielkim poziomie.
5. Skrócenie czasu wypłaty VAT z 60 na 30 dni poprawiłoby bezsprzecznie płynność finansową spółdzielni i zakładów produkcyjnych
Zgodnie z art. 87 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2022 r. poz. 931, 974, 1137, 1301, 1488, 1561, 2180, 2707) „zwrot różnicy podatku, (…), następuje w terminie 60 dni od dnia złożenia rozliczenia przez podatnika na rachunek bankowy” – postulujemy o skrócenie terminu do 30 dni.
6. Cena minimalna na gaz i energię elektryczną
Drastyczny wzrost kosztów gazu i energii elektrycznej może doprowadzić do sparaliżowania działalności wielu zakładów przetwórczych. Wprowadzenie ceny minimalnej na gaz i energię elektryczną przyczyniłoby się do ustabilizowania sytuacji.
Wiele podmiotów wpadło w ogromną pułapkę kontraktując np. gaz w roku ubiegłym w cenie około 440 euro/MWh. Obecnie ceny gazu spadły do poziomu 40–45 euro/MWh.
Zakontraktowana ubiegłoroczna cena gazu i prądu w zakładzie mleczarskim przetwarzającym około 1 miliona litrów mleka w ciągu doby powoduje wzrost kosztów miesięcznych za wyżej wymienione czynniki energetyczne o ok. 5 mln zł w stosunku do okresu sprzed roku, jak również i do czasu obecnego. Taka analogia dotyczy wszystkich zakładów przetwórczych małych, średnich i dużych.
Podkreślamy, że ceny gazu i energii elektrycznej stanowią znaczną część kosztów produkcji. Jak motywowaliśmy w pkt. 1 naszego pisma, to oprócz ogromnego wzrostu w roku ubiegłym cen energii elektrycznej i gazu (wzrost ok. 10-krotny) nastąpił szczególnie w bieżącym roku drastyczny spadek cen produktów mleczarskich np.: masło z 35 zł/kg do ok. 20 zł/kg; odtłuszczone mleko w proszku z blisko 20 zł/kg do ok. 10,50 zł/kg; serwatka w proszku z 7 zł/kg do ok. 3 zł/kg; sery dojrzewające z 25 zł/kg do 14–16 zł/kg; niemieckie i holenderskie sery na rynkach światowych 14–15 zł/kg.
Nadal występuje tendencja spadkowa wyżej wymienionych produktów. W sytuacji niskich cen produktów mleczarskich i wysokich cen czynników energetycznych jedyną możliwością zrównoważenia tego układu jest spadek cen mleka skupowego. Dalszy znaczny spadek cen mleka poniżej 2 zł/litr będzie trudny do zaakceptowania przez rolników.
Obecna sytuacja wielu spółdzielni mleczarskich może przyczynić się do utraty ich płynności finansowej a w konsekwencji nawet do upadku tych podmiotów.
W związku z powyższym, należy umożliwić renegocjacje umów spółdzielniom i innym podmiotom mleczarskim na dostawę gazu po bieżących cenach i skończyć raz na zawsze z obciążaniem ich karami za nierealizowanie umów w odbiorze gazu.
Temat wysokich cen gazu oraz energii został podniesiony podczas spotkania Pana Henryka Kowalczyka – Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z przedstawicielami spółdzielni mleczarskich w dniu 1 lutego br. w Krajowym Związku Spółdzielni Mleczarskich. Objęte pomocą powinny być również podmioty, które zastosowały w swoich zakładach kogenerację, o co też wnioskowano na spotkaniu.
Waldemar Broś
Prezes Krajowego Związku Spółdzielni Mleczarskich