Dopłaty bezpośrednie uzależnione od przestrzegania BHP
Od 15 marca 2025 roku nowym elementem w dopłatach bezpośrednich od 2025 roku będzie mechanizm warunkowości społecznej. Oznacza on, że wysokość płatności uzależniona będzie od przestrzegania prawa pracy oraz zasad BHP. Do gospodarstwa będzie mógł wejść inspektor Państwowej Inspekcji Pracy, która sprawdzi, czy rolnik przestrzega zasad BHP i prawa pracy. Jeśli nie, wówczas ARiMR zmniejszy mu dopłaty bezpośrednie.
Ministerstwo rolnictwa wyjaśnia, kogo skontroluje Inspekcja
Ministerstwo rolnictwa w specjalnie opublikowanym komunikacie uspokaja jednak rolników, że kontrole z przestrzegania prawa pracy i zasad BHP (w ramach warunkowości społecznej) będą dotyczyły tylko tych rolników, którzy już obecnie podlegają kontrolom PIP.
– Kontroli w zakresie warunkowości społecznej będą podlegać rolnicy, którzy są lub nie są pracodawcami, ale są przedsiębiorcami, na rzecz których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą. – zapewnia resort.
Ministerstwo podkreśla, że kontrole warunkowości społecznej nie obejmą podmiotów, które nie podlegały dotychczas kontroli PIP, w tym zwłaszcza zatrudniających wyłącznie pracowników sezonowych (pomocników przy zbiorach).
Resort rolnictwa wyjaśnia, że Inspekcja ma prawo kontrolować podmioty zatrudniające pracowników, czyli zgodnie z Kodeksem pracy – osoby zatrudnione na podstawie: umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę. W praktyce, w przypadku przedsiębiorstw rolnych, będzie to zazwyczaj umowa o pracę.
Kiedy PIP rozpocznie kontrole rolników?
Ministerstwo rolnictwa poinformowało, że kontrole warunkowości społecznej u rolników rozpoczną się dopiero po:
- wejściu w życie przepisów zmieniających ustawę o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (PS WPR);
- wejściu w życie przepisów zmieniających ustawę o Państwowej Inspekcji Pracy;
- przekazaniu Państwowej Inspekcji Pracy przez ARiMR danych rolników podlegających kontroli.
Następnie PIP musi dokonać wyboru próby kontrolnej. Inspekcja będzie jej dokonywała na podstawie historii kontroli podmiotów, wpływających skarg oraz priorytetów kontrolnych PIP przyjętych na dany rok – głównie przy uwzględnieniu ostatnich zmian legislacyjnych, a także powstających problemów na rynku pracy, w tym wzrostu poziomu zagrożeń zawodowych i wypadkowych. Dodatkowo zostaną wykorzystane dane zebrane przez agencję płatniczą, czyli przez ARiMR.
Wykryte niezgodności wpłyną na wysokość dopłat
ARiMR, jako agencja płatnicza, ustalając wysokość należnych:
- płatności bezpośrednich, w tym podstawowego wsparcia dochodów oraz płatności: redystrybucyjnej, dla młodych rolników, związanych z produkcją, w ramach ekoschematów (w tym dobrostanowej), dla małych gospodarstw;
- płatności: rolno-środowiskowo-klimatycznych, ekologicznych lub premii z tytułu zalesień, zadrzewień bądź systemów rolno-leśnych;
- płatności ONW;
zobowiązana będzie do wzięcia pod uwagę wyników kontroli (wybranych przepisów) przeprowadzonych przez inspektorów PIP.
Jakie kary dla rolnika za łamanie przepisów prawa pracy i BHP?
Ministerstwo rolnictwa poinformowało, że zmniejszenie dopłat bezpośrednich wynosić będzie:
- 3 proc. całkowitej kwoty płatności – co do zasady;
- 10 proc. – w przypadku powtarzającej się niezgodności;
- co najmniej 15 proc. – w przypadku celowej (umyślnej) niezgodności;
- całkowite wyłączenie z płatności – w przypadkach umyślnego i drastycznego nieprzestrzegania przepisów.
W jakich przypadkach nie będą nakładane kary na rolnika?
Kary administracyjne z tytułu nieprzestrzegania wymogów warunkowości społecznej nie będą nakładane, jeżeli kara nie przekracza równowartości w złotych kwoty 100 euro (w odniesieniu do danego rolnika na rok kalendarzowy). W takiej sytuacji jednak rolnik informowany będzie o obowiązku podjęcia działania naprawczego w ustalonym terminie – analogicznie jak w przypadku warunkowości tzw. środowiskowej, tj. niezgodności z normami (uregulowanej już w ustawie PS WPR).
Kara nie będzie nakładana również w przypadku, gdy niezgodność z wymogami warunkowości społecznej wynika z działania siły wyższej albo jest wynikiem nakazu wydanego przez organ publiczny.
Rolnicy karani podwójnie
Ale zdaniem rolników wypłata środków w ramach dopłat bezpośrednich nie powinna być uzależniona od przestrzegania prawa pracy. W ocenie gospodarzy powinna być związana ze spełnieniem skomplikowanych wymagań co do upraw i chowu, nałożonych na rolników. Poza tym nie dość, że PIP nałoży mandat w razie nieprawidłowości, to jeszcze ARiMR obetnie dopłaty.
– Państwowa Inspekcja Pracy w ramach kontroli i w przypadku stwierdzenia nieprawidłowości nakłada kary na rolników, nie powinni oni być zatem karani podwójnie – argumentuje Wiktor Szmulewicz, szef Krajowej Rady Izb Rolniczych.
Kamila Szałaj
